Megapolisomancy: Όρος που επινοήθηκε to 1890 από τον Thibaut De Castries στο «απαγορευμένο» βιβλίο: Megapolisomancy: A New Science of Cities.
Το κείμενο είναι απο διάλεξη του Ewen Chardronnet στο φεστιβάλ «Τέχνη και Επικοινωνία: αρχιτεκτονική των μέσων» που πραγματοποιήθηκε το Μάϊο του 2003. Η μετάφραση του Μάνου Κορνελάκη και το blog όπου αλιεύτηκε, Reconstruction
Το τέλος της δεκαετίας του ’50 και αρχές ’60 ήταν μια περίοδος επιτάχυνσης της αστικοποίησης των Ευρωπαϊκών και άλλων πόλεων. Στο Παρίσι, έχουμε αυτή την εποχή ένα φαινόμενο που οι πολιτικοί και οι πολεοδόμοι αποκάλεσαν «νέες πόλεις». Το Παρίσι εξαπλωνόταν με εκρηκτικό τρόπο πέραν του «περιφερειακού» του δρόμου και δημιουργήθηκαν πόλεις όπως η Sarcelles που βασίστηκαν σε εντελώς νέα μοντέλα αστικοποίησης. Υπήρχε δε έντονα η αίσθηση ότι οι πόλεις έχαναν τις ανθρώπινες διαστάσεις τους.
Θα προσπαθήσω κατ’ αρχήν να δείξω πως η επιτάχυνση του εκμοντερνισμού της αστικής κοινωνίας επηρέασε τις τακτικές της Καταστασιακής Διεθνούς, που ως εμπροσθοφυλακή επικεντρωνόταν σε θέματα όπως η ομογενοποίηση της κοινωνίας μέσα από την αστικοποίηση, τα μαζικά μέσα επικοινωνίας και η διχοτομία ανάμεσα στην εργασία και την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Θα εστιάσω ειδικά στην Ενιαία Πολεοδομική αντίληψη (Unitary Urbanism) και τα τέσσερα χρόνια έντονης δραστηριότητας (’58-’61) που κορυφώνεται με την εγκατάλειψη αυτών των θεωριών. Κατόπιν, θα συζητήσουμε σημερινές πρωτοβουλίες που χρησιμοποιούν τακτικά μέσα στους δρόμους και πως αυτά συνδέονται με μια νέα άνθηση της ψυχογεωγραφίας και την ανάγκη διεκδίκησης του δημόσιου χώρου.
Η Καταστασιακή Διεθνής γεννήθηκε το 1957 από την Διεθνή Λετριστική, το Φαντασιακό Μπάουχαους και την Ψυχογεωγραφική Επιτροπή Λονδίνου, ορίζοντας καινούργια πεδία ενδιαφέροντος κι ένα επαναστατικό πρόγραμμα που επικεντρωνόταν στον «εκτοπισμό (της συμβατικής τέχνης) και την πραγμάτωση της τέχνης μέσα στη ζωή» και επίσης σε αυτό που ονόμαζαν «δόμηση καταστάσεων«. Όπως τόσες άλλες αβάν-γκαρντ, ήθελαν να πετύχουν μια άνθηση της δημιουργικότητας μέσα στην κοινωνία.
Ιδέες κλειδί για τη θεμελίωση της κίνησης της Καταστασιακής Διεθνούς ήταν η Ψυχογεωγραφία, οι κατασκευασμένες Καταστάσεις και η Ενιαία αντίληψη περί Πολεοδομίας. Το 1958, στο πρώτο τεύχος του δελτίου που εκδόθηκε από την Καταστασιακή Διεθνή υπό την διεύθυνση του Guy Debord, δίδονται οι ακόλουθοι ορισμοί:
κατασκευασμένη κατάσταση
Στιγμή ζωής, δομημένη συγκεκριμένα και σκόπιμα από τη συλλογική οργάνωση ενός ενιαίου κλίματος, μαζί με ένα παιχνίδι γεγονότων.
ψυχογεωγραφία
Η μελέτη των εξειδικευμένων επιπτώσεων του γεωγραφικού περιβάλλοντος (είτε είναι συνειδητά οργανωμένο είτε όχι) επί των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς των ατόμων.
ενιαία πολεοδομία
Η θεωρία της συνδυασμένης χρήσης τέχνης και τεχνικής, ως μέσα που συνεισφέρουν στην δόμηση ενός ενιαίου περιβάλλοντος διαβίωσης, σε δυναμική σχέση με πειράματα συμπεριφοράς. »
Αυτές οι θεμελιακές έννοιες αναπτύχθηκαν για μερικά χρόνια από τα ιδρυτικά μέλη όπως ήταν ο Jorn και ο Debord και τις αναπαρήγαγε το περιοδικό των Γάλλων Λετριστών Potlatch. Θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα από το κείμενο του Asger Jorn «Μορφή και Εικόνα» που δημοσιεύθηκε το 1954 στο Potlatch, τεύχος 15.
«Η αρχιτεκτονική είναι πάντα η απώτατη πραγμάτωση κάθε νοητικής και καλλιτεχνικής εξέλιξης. Η υλοποίηση ενός οικονομικού/κοινωνικού κεκτημένου. Η αρχιτεκτονική είναι η κορύφωση κάθε καλλιτεχνικής παραγωγής, γιατί προσδιορίζει τη σύνθεση μιας ατμόσφαιρας και παγιώνει τρόπους ζωής.» Ενα άλλο θεμελιακό κείμενο με τίτλο «Συνταγές για μια Νέα Πολεοδομία» γραμμένο το 1953 από τον Gilles Ivain, ψευδώνυμο του Ivan Chtcheglov, δημοσιεύθηκε το 1958 στο πρώτο τεύχος του περιοδικού της Καταστασιακής Διεθνούς. «Η αυριανή αρχιτεκτονική θα είναι ένα μέσο τροποποίησης των τρεχουσών αντιλήψεων περί χώρου και χρόνου. Ενα μέσο για την απόκτηση γνώσης κι ένα μέσο δράσης.»
«Εχουμε ήδη επισημάνει την ανάγκη δόμησης καταστάσεων ως μια θεμελιώδη επιθυμία που θα αποτελέσει την βάση ενός επερχόμενου πολιτισμού. Η ανάγκη της απόλυτης δημιουργίας συνδεόταν πάντοτε βαθιά με την ανάγκη για παιγνιώδη εμπλοκή με την αρχιτεκτονική, τον χρόνο, το χώρο.» Οι περισσότεροι από όσους συμμετείχαν στην ίδρυση της ΚΔ (καταστασιακής διεθνούς) είχαν ήδη αποκλειστεί όταν εκδόθηκε το πρώτο συγκεντρωτικό δελτίο με τις θέσεις τους. Οι Olmo, Verrone και Simondo εκδιώχθηκαν μετά από σύγκρουση σε σχέση με κάποιο κείμενο για την Πειραματική Μουσική, που ο Debord χαρακτήρισε ‘δεξιάς πολιτικής σύλληψης’. Ο Rumney που δημιούργησε την Ψυχογεωγραφική Επιτροπή Λονδίνου κατά την ανακοίνωση ίδρυσης της ΚΔ, εκδιώχθηκε λίγο μετά επειδή θεωρήθηκε πως είχε αποτύχει να συντάξει έγκαιρα μια ψυχογεωγραφική αναφορά στη Βενετία. Η ειρωνία είναι πως είχε προλάβει να ταχυδρομήσει το δοκίμιό του δυο μέρες πριν πληροφορηθεί τι είχαν αποφασίσει στο Παρίσι.
Τον Δεκέμβριο του 1958, οι Constant και Debord έγραψαν την Διακήρυξη του Αμστερνταμ για να ετοιμάσουν την τρίτη σύνοδο της ΚΔ και η οποία δημοσιεύθηκε στο δεύτερο επίσημο δελτίο της κίνησης. Σε αυτό το τεύχος περιέχεται και η διάσημη «θεωρία της περιπλάνησης/dérive«. Σας διαβάζω μερικά αποσπάσματα από το μανιφέστο που αφορούν στην Ενιαία Πολεοδομία.
«4. Το ελάχιστο πρόγραμμα της Καταστασιακής Διεθνούς μπορεί να συνοψιστεί στην ανάπτυξη συνολικών σκηνογραφιών, που θα επεκτείνονται στην κατεύθυνση μιας ενιαίας πολεοδομίας και στην έρευνα νέων σχημάτων συμπεριφοράς σε σχέση με αυτά τα περιβάλλοντα.
6. Οι λύσεις για προβλήματα στέγασης, κίνησης και διάθεσης του ελεύθερου χρόνου, μπορούν να προκύψουν μόνο σε σχέση με κοινωνικές, ψυχολογικές και καλλιτεχνικές προοπτικές που θα συνδυαστούν ώστε να προκύψει μια σύνθετη υποθετική πρόταση στο επίπεδο της καθημερινότητας.
9. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλα τα μέσα, αρκεί να εξυπηρετούν μιαν ενιαία δράση. Ο συντονισμός των καλλιτεχνικών και των επιστημονικών μέσων πρέπει να οδηγεί στην πλήρη συγχώνευσή τους.»
Η Γερμανική ομάδα Spur, την οποία ο Jorn συνάντησε το 1958, προσχώρησε στην ΚΔ κι έγινε το Γερμανικό τμήμα της. Μαζί με τον Constant -πρώην COBRA (πειραματική ομάδα, CΟpenhagen / BRussels / Amsterdam), η ομάδα αυτή επεξεργάστηκε δυο κεντρικές έννοιες του καταστασιακού προγράμματος, τις έννοιες του παιχνιδιού και της ηδονής.
Στο Άμστερνταμ δημιουργήθηκε το Γραφείο Ενιαίας Πολεοδομίας υπό την εποπτεία του Constant και κυρίως με τη συμμετοχή του Ολλανδικού τμήματος της διεθνούς. Στη σύνθεσή του περιλάμβανε μια ομάδα καλλιτεχνών, αρχιτέκτονες και κοινωνιολόγους, οι δε έρευνές τους κινήθηκαν στην κατεύθυνση κατασκευής σκηνογραφιών/καταστάσεων με ενιαία ατμόσφαιρα.
Η ιδέα των καταστασιακών περί ψυχογεωγραφίας (κάτι που σχετίζεται και με τα πειράματα του Constant από το ’53) ήταν πως στην πόλη μπορούσε κανείς να δημιουργήσει νέες καταστάσεις, συνδέοντας για παράδειγμα απομακρυσμένες γειτονιές. Το έκαναν αρχικά στο Αμστερνταμ, χρησιμοποιώντας walkie-talkie. Υπήρχε μια ομάδα που πήγε στο ένα μέρος της πόλης και μπορούσαν να επικοινωνήσουν με ανθρώπους που βρίσκονταν σε μια άλλη περιοχή.
Στο τρίτο τεύχος του δελτίου τους που δημοσιοποιήθηκε το 1959, το κομμάτι με τίτλο «Ενιαία Πολεοδομία στα τέλη της δεκαετίας του ’50» επιβεβαίωσε ότι η Ενιαία Πολεοδομία ήταν μια από τις προτεραιότητες της ΚΔ και ότι επίσης η ενιαία πολεοδομία δεν ήταν κάποιο σύστημα αστικής ανάπτυξης αλλά μια κριτική της αστικής ανάπτυξης. «Η Ενιαία Πολεοδομία αντιτίθεται στην ακινητοποίηση των πόλεων μέσα στο χρόνο και κηρύσσει τον διαρκή μετασχηματισμό τους, μια επιταχυνόμενη κίνηση εγκατάλειψης και ανοικοδόμησης της πόλης με όρους χρονικότητας, αλλά περιστασιακά και χωρικότητας. «Η Ενιαία Πολεοδομία αντιστρατεύεται και την δεσμευτική χωροθέτηση ή τακτοποίηση των ανθρώπων σε συγκεκριμένες αστικές περιοχές.»
Το δελτίο αναφέρεται και στην 3η σύνοδο της διεθνούς που έλαβε χώρα στο Μόναχο. Εκεί προέκυψαν αποκλίσεις ανάμεσα στον Debord και τον Constant ως προς την Ενιαία Πολεοδομία. Ο Debord επέμεινε πως επρόκειτο απλά για ένα εργαλείο και μίλησε για μια επαναστατική δημιουργικότητα πέρα από την υπαρκτή κουλτούρα. Ο Constant επέμεινε στον κεντρικό ρόλο της Ενιαίας Πολεοδομίας σαν εναλλακτικό μέσο απελευθερωμένης δημιουργίας και δεν έβλεπε σε αυτήν τις προϋποθέσεις για μια κοινωνική επανάσταση. Επεκτάθηκε μάλιστα στο κείμενο «μια άλλη πόλη για μια άλλη ζωή» σε περιγραφές ουτοπικών πόλεων και αρχιτεκτονικής. Η στάση του έμελλε να εισάγει διαχωριστικές γραμμές στους στόχους της ΚΔ.
Ενα χρόνο μετά την τρίτη σύνοδο, δεν είχε ακόμη λυθεί το πρόβλημα με την Ενιαία Πολεοδομία. Ο Constant παραιτήθηκε και το Γραφείο για την Ενιαία Πολεοδομία μεταφέρθηκε στις Βρυξέλλες υπό την διεύθυνση του Attila Kotányi. Στo κείμενo «Σφηγκοφωλιά συμμοριών και φιλοσοφία» (Gangland and philosophy) που δημοσιεύθηκε το 1960 στο τέταρτο τεύχος, ο Attila Kotányi ασκεί κριτική σε κάποιες πλευρές της Ενιαίας Πολεοδομίας και σε προσδιορισμούς του Debord καθώς και στο κείμενό του «Δόμηση Καταστάσεων«. Εντοπίζει αντιφάσεις στον Debord: «Η συνολική τέχνη που έχει συζητηθεί τόσο πολύ, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο επίπεδο της αστικοποίησης». Κατά τη γνώμη του αυτή ακριβώς ήταν και η περιοριστική συνθήκη της ΚΔ εκείνη την εποχή. Στην αργκό των συμμοριών του Σικάγο, gangland σήμαινε περιοχή εγκλήματος και διακίνησης παράνομου χρήματος. Ο Attila Kotányi προτείνει την επανεξέταση της καθιερωμένης γλώσσας και προπαγάνδας:
«Θα έπρεπε να αναπτύξουμε ένα μικρό γλωσσάρι αντεστραμμένων όρων. Προτείνω να λέμε συχνά Gangland/σφηγκοφωλιά συμμοριών αντί για «γειτονιά». Να λέμε προστασία αντί για «κοινωνική οργάνωση». Κοινωνία = βρώμικο χρήμα. Κουλτούρα = εθισμός. Διασκέδαση στον ελεύθερο χρόνο = νόμιμη εγκληματικότητα. Εκπαίδευση = προκατάληψη.
Η συστηματική νόθευση των βασικών πληροφοριών – για παράδειγμα από την εξιδανικευμένη αντίληψη του χώρου.. δεινή έκφραση της οποίας αποτελεί η συμβατική χαρτογραφία – είναι μια από τις κύριες εφεδρείες στην εκστρατεία του μεγάλου ψέμματος που τα εγκληματικά συμφέροντα επιβάλλουν σε όλη τη σφηγκοφωλιά του κοινωνικού χώρου. Αν μας επιτρεπόταν να καταγράψουμε μέσω συστηματικής έρευνας όλο τον κύκλο της κοινωνικής ζωής κάποιου συγκεκριμένου τομέα της πόλης για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, θα αποκομίζαμε πιθανά μια ακριβή διατομική εικόνα του βομβαρδισμού πληροφοριών που υφίστανται οι σημερινοί αστικοί πληθυσμοί.»
Μετά το 1960 υπήρξε η μεγάλη κινητικότητα στην αστικοποίηση. Οι Κασταστασιακοί εγκατέλειψαν την θεωρία της Ενιαίας Πολεοδομίας, εφόσον αυτή είχε συγκεκριμένο νόημα μόνο στην περίπτωση ιστορικών πόλεων όπως το Αμστερνταμ. Από τη στιγμή που η κάθε ιστορική πόλη παρουσίαζε εκρηκτική ανάπτυξη στην περιφέρεια και τα προάστεια -όπως συνέβη στο Παρίσι κι ένα σωρό άλλα μέρη… το Λος Άντζελες, το Σικάγο, που άρχισαν να επεκτείνονται ανεξέλεγκτα- η θεωρία της Ενιαίας Πολεοδομίας έχασε το νόημά της. Ο Guy Debord είπε πως η αστική ανάπτυξη εξελισσόταν σε ιδεολογία και ότι οι άνθρωποι υπέκυπταν όλο και πιο πολύ στη γοητεία της. Ανάμεσα στην ιδέα για την επεξεργασία μιας θέσης για την αστική ανάπτυξη και τη θέση πως η αστική ανάπτυξη συνολικά είναι ιδεολογία, παρατηρούμε μια σημαντική μετατόπιση. Ακόμη και η dérive (η καταστασιακή περιπλάνηση), μαζί με τα σχετικά πειράματα, εγκαταλείφθηκαν περίπου εκείνη την εποχή.
Η σταδιακή ριζοσπαστικοποίηση του Γαλλικού τμήματος της διεθνούς οδήγησε βαθμιαία στη διαίρεση. Η κατάσταση φάνηκε να επιβαρύνεται με την παραίτηση του Jorn. Αποχώρησε τον Απρίλιο του 1961, ενώ η επιτυχία του στο εμπορικό καλλιτεχνικό στερέωμα ήταν τόσο μεγάλη που έκανε κατ’αναλογία τη θέση του στην ομάδα των καταστασιακών ιδιαίτερα άβολη.
Στο τεύχος 6, το θεωρητικό πρόβλημα της αστικής ανάπτυξης πήρε ακόμη πιο κεντρική θέση, παρά την σύγχρονη δημοσίευση ενός ειδικού δελτίου για την Ενιαία Πολεοδομία στο περιοδικό Spur. Ο νεοαφιχθείς στην Καταστασιακή Διεθνή Raoul Vaneigem ήταν μέλος του Γραφείου της Ενιαίας Πολεοδομίας μαζί με τον Attila Kotányi. Υπέγραψαν ένα «βασικό πρόγραμμα του Γραφείου της Ενιαίας Πολεοδομίας» αποκηρύσσοντας την Αστικοποίηση και το Θέαμα. Η ανάπτυξη του αστικού σκηνικού ήταν εν τέλει συνώνυμη με την τιθάσευση του χώρου από τον καπιταλισμό:
«Ο σύγχρονος καπιταλισμός που οργανώνει την υποβίβαση όλης της κοινωνικής ζωής στο επίπεδο του θεάματος, δεν είναι ικανός να παρουσιάσει άλλο πέραν του θεάματος της αλλοτρίωσής μας. Οι πόλεις που ονειρεύεται είναι το αριστούργημά του.»
Ο Vaneigem έπαιξε δύο τακτικούς ρόλους – θα έλεγα για να αποτελειώσει τη λεγόμενη Ενιαία Πολεοδομία – έναν μέσα στο Γραφείο της Ενιαίας Πολεοδομίας και ένα παρέα με τον Δανό Martin που σημάδεψε την απομάκρυνση από τις καλλιτεχνικές πρακτικές της ενιαίας αντίληψης περί αστικής ανάπτυξης. Στο ίδιο τεύχος του δελτίου γράφει τα «σχόλια κατά της αστικοποίησης» υποστηρίζοντας για παράδειγμα πως «η αστικοποίηση και η πληροφορία συνδέονται στις καπιταλιστικές και τις αντικαπιταλιστικές κοινωνίες: οργανώνουν τη σιωπή.»
Κατά την έναρξη της 5ης συνόδου που έγινε στο Γκέτενμπορ της Σουηδίας στα τέλη Αυγούστου 1961, ο Vaneigem ανακοίνωσε τα εξής: «δεν υπάρχει κάτι που να λέγεται καταστασιακή σχολή ή καταστασιακό έργο τέχνης.. πρόκειται για πιθανολογίες δίχως νόημα εφ’όσον δεν συνδέονται άμεσα με κάποιες επαναστατικές πρακτικές και με την θέληση η ζωή να αξιοποιείται διαφορετικά. […] Βρισκόμαστε ανάμεσα σε δυο κόσμους : έναν που δεν υπάρχει κι έναν που δεν αποδεχόμαστε.»
Η θέση της Γερμανικής ομάδας ‘Spur’ (που υποστηριζόταν από την πλειοψηφία των Σκανδιναβών) πάνω σε θέματα τέχνης κι επανάστασης ήταν αρκετά διαφορετική από του Vaneigem και των φίλων του. Οπως είχε φανεί και στην προηγούμενη γενική σύνοδο, η ομάδα αυτή πίστευε πως οι εργάτες δεν ήταν αρκετά δυσαρεστημένοι για να διαθέτουν το οποιοδήποτε επαναστατικό δυναμικό. Επίσης, διέφεραν και στο θέμα της «πραγμάτωσης της τέχνης δια του εκτοπισμού» που είχε αναπτύξει ο Ντεμπόρ. Η σύνοδος υιοθέτησε ένα ψήφισμα με εισήγηση του Attila Kotányi που πρότεινε να χαρακτηριστούν όλες οι καλλιτεχνικές δημιουργίες από μέλη της Καταστασιακής Διεθνούς ως έργα «αντι-καταστασιακά». Ομως, η σύνοδος τελείωσε και παρέμειναν οι αντιφάσεις. Εξ μήνες αργότερα, ολόκληρο το Spur αποπέμφθηκε από την Κεντρική Επιτροπή. Τον Μάρτιο 1962, αποσχίστηκε η Σκανδιναβική ομάδα από την ΚΔ και ανακοίνωσε την ίδρυση μιας δεύτερης Καταστασιακής Διεθνούς γύρω από τον Nash (το νεότερο αδελφό του Jorn).
Με την επίθεση των Vaneigem και Martin ενάντια στους Νασιστές (τους υποστηρικτές του Nash) και τη ρήξη με τις θεμελιακές θεωρίες πάνω στην αστικοποίηση και την ψυχογεωγραφία, φτάνουμε τροποντινά και στο τέλος της Ενιαίας Πολεοδομίας και της Ψυχογεωγραφίας στο πλαίσιο της Καταστασιακής Διεθνούς. Συν τω χρόνω, εγκαταλείφθηκε και αυτή η θεωρία των καταστάσεων. Η περιοδική έκδοση έγινε πολιτικό όργανο. Εκτόξευαν δε προσβολές σε κάθε κατεύθυνση. Ο μόνος πρώην καταστασιακός που δεν εισέπραξε τα βέλη του Debord ήταν ο Jorn.
Το 1963, σε μια έκθεση στη Δανία, ο Martin παρουσίασε ένα έργο που το έλεγε «η καταστροφή των RSG 6«, παράλληλα με μια διαδήλωση ενάντια σε ένα πυρηνικό καταφύγιο στο Ενωμένο Βασίλειο. Στην έκθεση, ο Μάρτιν έδειξε θερμοπυρηνικούς χάρτες που απεικόνιζαν την Ευρώπη 4μιση ώρες μετά την έναρξη ενός τέτοιου πολέμου. Κάτι που φέρνει στο νου τις τακτικές του Γραφείου Μελετών..
Μερικούς μήνες μετά, ο Attila Kotányi αποκλείστηκε γιατί είχε ζητήσει τον ριζικό επαναπροσανατολισμό της θεωρίας. Αποπέμφθηκε με κατηγορίες για τάσεις προς τον μυστικισμό.
Εν είδει ανακεφαλαίωσης θα μπορούσα τώρα να πω την προσωπική μου γνώμη.
Νομίζω πως το 1961, η ριζοσπαστικοποίηση του Γαλλικού τμήματος και η ρήξη της Καταστασιακής Διεθνούς επήλθαν με άξονα την αίσθηση πως οι πρωταρχικοί στόχοι της Ψυχογεωγραφίας γλυστρούσαν προς μια σειρά ψυχογεωγραφικών «παιχνιδιών» και η ίδια είχε παύσει να είναι εργαλείο κοινωνικών κινημάτων. Κάτι που βλέπουμε και στις σημερινές τεχνολογικές εφαρμογές όπως GPS, κινητά τηλέφωνα, ασύρματα δίκτυα.. που παραμένουν πρακτικά στη σφαίρα της διασκέδασης αντί να χρησιμοποιούνται για κοινωνικές δράσεις. Η χρησιμοποίηση ενός συνδυασμού GPS και κινητής τηλεφωνίας για να εντοπίζεις τους φίλους σου στην πόλη, όπως προτείνει το Yahoo (και άλλες πλατφόρμες) σαν μια «φιλική» χρήση των τεχνολογιών αστυνόμευσης, είναι μια διφορούμενη πρακτική. Δεν μπορείς να γνωρίζεις αν τα στοιχεία σου είναι ασφαλή ή αν παρακολουθείται η λεγόμενη «φιλική» παρακολούθηση. Αντίθετα, θα ήταν καλή ιδέα να αναπτυχθούν πρωτότυπα νέα κινητά τηλέφωνα για εναλλακτική χρήση π.χ. σε πορείες διαμαρτυρίας.
Ηθελα επ’ευκαιρία να περιγράψω και το σύστημα «Acropol» που ανέπτυξε η εταιρία EADS, ένα νέο σύστημα ψηφιακού ραδιοφώνου που εισήχθη το 2001 για να αντικαταστήσει τους παλιούς ασυρμάτους UHF/VHF της αστυνομίας στο Παρίσι.
Πρόκειται για ένα σύστημα κόμβων μέσα στην πόλη, το οποίο όμως δεν ήταν τέλειο, δεν είχε σήμα σε υπόγεια περάσματα, παρ’όλ’αυτά όμως όλη η πόλη σύντομα θα είναι πλήρως εξοπλισμένη και το σύστημα είναι κρυπτογραφικό σε τέτοιο βαθμό που οι ακτιβιστές των ραδιοκυμάτων και οι κάθε είδους ριζοσπάστες δεν θα μπορούν να κρυφακούουν τις επικοινωνίες της αστυνομίας. Θα πρέπει λοιπόν να ψάξουν για νέες μεθόδους..
Οσον αφορά τις τακτικές για την οργάνωση μιας διαδήλωσης και την επιλογή της διαδρομής, είναι απαραίτητο να γνωρίζει κανείς πολύ καλά τις ψυχογεωγραφικές παραμέτρους της πόλης. Στο Παρίσι είναι αλλιώς να ξεκινάς τη διαδήλωσή σου από το Invalides (που παραθέτει στον θάνατο του Ναπολέοντα) με κατεύθυνση Saint Michel (περιοχή σύμβολο του ’68) ή να φύγεις από την Βαστίλλη (η πλατεία αυτή συμβολίζει την επανάσταση) για την πλατεία Nation (σύμβολο αντίστασης στους Γερμανούς επιδρομείς ανά τους αιώνες, καθώς βρίσκεται στα ανατολικά του Παρισιού όπου κατέφθαναν συνήθως οι εισβολείς σε όλους τους πολέμους). Υπάρχουν συγκεκριμένες επιλογές τοποθεσιών που εντασσόμενες σε μια διαδρομή διαμαρτυρίας θα μπορούσαν να ερεθίσουν τους διαδηλωτές μέχρι εκτροπής.
Νομίζω ακόμη πως η ψυχογεωγραφία είναι ένα εργαλείο για τη μελέτη του καπιταλισμού, τη μελέτη της ιστορίας, των σχέσεων αποκρυφισμού και πολιτικής, καθώς και για την αστική ανάπτυξη. Δεν είναι απαραίτητη η τεχνολογία, στο βαθμό που πρόκειται και για μια ατομική διαδικασία περιπλάνησης που σου δίνει τη δυνατότητα να μάθεις περισσότερα για την προσωπική σου σχέση με την πόλη και την ιστορία.
Η ψυχογεωγραφία χρησιμοποιήθηκε από την ομάδα AAA σαν στρατηγική εξόδου. Δεν ήταν καθόλου άσχημη ευκαιρία για να συγκεντρωθούμε. Η Διαγαλαξιακή σύνοδος της ΑΑΑ στην Μπολόνια το 1998 κατέστρωσε ένα πρόγραμμα εξερεύνησης των δώδεκα πυλών στην περίμετρο του ιστορικού κέντρου της πόλης, που είναι αφιερωμένα στα δώδεκα ζώδια. Κατά τη σύνοδο, η ΑΑΑ του Ανατολικού Λονδίνου κάλεσε τους Αυτόνομους Αστροναύτες να ακολουθήσουν το μονοπάτι του Giordano Bruno στο Λονδίνο, υπό τον τίτλο «διεκδικούμε ξανά τα άστρα» (reclaim the stars). Ο συγγραφέας του έργου «η Αποπομπή του Κτήνους που Θριαμβεύει« παραδόθηκε στην πυρά στη Ρώμη το 1600 για αιρετικές απόψεις και αφού είχε διακηρύξει την πολυσυλλεκτικότητα του ζωντανού κόσμου και ως εκ τούτου ετράπη σε φυγή διωκόμενος από τη μια έως την άλλη άκρη της Ευρώπης. Η πρωτοβουλία «Διεκδικούμε ξανά τα Αστρα » της ΑΑΑ ήταν ένα από τα ψυχογεωγραφικά γεγονότα μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της κίνησης «Διεκδικούμε ξανά του Δρόμους» (reclaim the streets). Η ευρύτερη πλατφόρμα διήρκεσε 18 ημέρες με δράσεις ενάντια στο οικονομικό κέντρο, στο Σίτι του Λονδίνου (οι δράσεις αναφέρονται συνήθως ως Ιούνιος-18) και σ’αυτά περιλαμβάνεται και το φεστιβάλ της κίνησης ΑΑΑ «Διάστημα 1999».
Το 1999, η ομάδα της Νέας Ζηλανδίας (ΑΑΑ-Aotearoa) διηγήθηκε την ιστορία της απογείωσης ενός αερόστατου με θερμό αέρα στο Garden Place of Hamilton (NZ). Ηταν μια παράσταση θεάτρου δρόμου ενάντια στις δοκιμές του Αμερικανικού αμυντικού προγράμματος βαλιστικών πυραύλων (BMD) στον Ειρηνικό. Στο τέλος, ακολούθησαν όλοι το αερόστατο μέχρι που χάθηκε.
Το Ολλανδικό τμήμα των αυτόνομων αστροναυτών λέγεται Jungle AAA και το παγκόσμιο project που αναπτύσσουν είναι το Social Fiction , το οποίο περιλαμβάνει και έργα «Γενετικής Ψυχογεωγραφίας» (generative psychogeography).
Ενας άλλος πιθανός ορισμός της ψυχογεωγραφίας θα μπορούσε να είναι ότι πρόκειται για μια δραστηριότητα που προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει πώς η γνωσιακή εικόνα που διατηρούμε για ένα τόπο έχει διαμορφωθεί από τον σχεδιασμό του χώρου, επιχειρώντας την επανασύνδεση της εικόνας με την πραγματικότητα, μέσα από την εξερεύνηση του χώρου με μη συμβατικούς τρόπους.
Παρατηρείται ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός ψυχογεωγραφικών ομάδων ανά τον κόσμο όπως η Ψυχογεωγραφική Μονάδα του Nottingham, ο ψυχογεωγραφικός σύνδεσμος του Ontario, ο ψυχογεωγραφικός σύνδεσμος Νέας Υόρκης, ο ψυχογεωγραφικός σύνδεσμος Λονδίνου (LPA). To ’92, η τελευταία οργάνωση επανέφερε στη ζωή την Ψυχογεωγραφική Επιτροπή Λονδίνου δημοσιεύοντας ένα μεγάλο αριθμό ενημερωτικών επιστολών και ψυχογεωγραφικών εξερευνήσεων μέσα στην πρωτεύουσα. Μπορώ επίσης να αναφέρω τον Ψυχογεωγραφικό Σύνδεσμο Ποδηλατών. Οι άξονες που τους ενδιαφέρουν είναι η Αστική ανάπτυξη, η ιστορία, τα κοινωνικά κινήματα, οι χώροι ιστορικής σημασίας, χώροι αποκρυφισμού, χώροι οικονομικής δραστηριότητας και οι περιοχές προσωρινής παραμονής/κόμβοι μετακίνησης.
Αν και οι ψυχογεωγράφοι διαφοροποιούνται από την Αστική Εξερεύνηση δεδομένου ότι η τεχνική τους είναι λιγότερο πολιτική και περισσότερο παιγνιώδης, νομίζω πως οι τεχνικές καλυμμένης διείσδυσης γίνονται όλο και πιο επίκαιρες, σε κοινωνίες ολικού ελέγχου όπως αυτές που ζούμε. Θα δώσω λίγα παραδείγματα :
Infiltration
Είναι μια Καναδική ομάδα που διατηρεί σελίδες στο διαδίκτυο και δημοσιεύουν κι ένα περιοδικό που λέγεται «Going places you’re not supposed to go». Περιγράφουν τους εαυτούς τους σαν κάποιου είδους «φορέα εσωτερικού τουρισμού που επιτρέπει στους ανθρώπους με περιέργεια να ανακαλύψουν παρασκηνιακά τοπία».
Η ομάδα δημοσιεύει επιφυλλίδες, συμβουλές για εξερευνήσεις, πληροφορίες, άρθρα για πρόσφατες αποστολές και συνεντεύξεις. Ολα αυτά διανθίζονται με χάρτες, εικόνες και διαγράμματα. Το τεύχος 19, Σεπτέμβριος ’02 με τίτλο » Οίκοι Αγιότητας » σκανάρει κάθε σπιθαμή εδάφους στα άδυτα και μυστικά μέρη των εκκλησιών.
Jinx Project
Αυτό είναι το περιοδικό της Παγκόσμιας Αστικής Περιπέτειας. Δημοσιεύουν αναφορές σε αστικές εξερευνήσεις και διεθνείς αποστολές, μαζί με συλλογές υλικού από Φίλους και Εχθρούς. Το περιοδικό εκδίδεται σε μη τακτά διαστήματα, από το ’97. Υπάρχει στο διαδίκτυο από το 2001. Το Jinx Project (όπως λένε στις σελίδες τους) είναι μια παγκόσμια οργάνωση διαχείρισης πληροφοριών που δεν ελέγχεται από κυβερνήσεις αλλά δεσμεύεται μόνο από την εμμονή για την υπεράσπιση της ελευθερίας ενάντια σε κάθε επιβουλή..
Θα τελειώσω με την ομάδα
Warchalking
Ετσι ονομάζεται η πρακτική της χάραξης μιας σειράς συμβόλων σε πεζοδρόμια και τοίχους ώστε να δείχνεις σε ποιά σημεία υπάρχει ασύρματη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Κατ’αυτό τον τρόπο, άλλοι χρήστες μπορούν να ανοίξουν τους φορητούς υπολογιστές και να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα σύνδεσης. Η έμπνευση σχετίζεται με τους Χόμπο (αυτούς τους περιπλανώμενους άστεγους και απόκληρους μιας κοινωνίας που είχε υποστεί οικονομικό κραχ και βρισκόταν σε ύφεση) και οι οποίοι συνήθιζαν να κάνουν σημάδια με κιμωλία για να θυμώνται ποια σπίτια ήταν φιλικά στους ζητιάνους. Η πρώτη απόπειρα χρήσης τέτοιων συμβόλων κατέληξε σε τρία είδη: δυο ημικύκλια πλάτη με πλάτη για να δείχνουν ανοιχτούς κόμβους, ένας κύκλος που δείχνει κλειστούς κόμβους και τέλος, ένας κύκλος με το γράμμα W για να δείχνει κρυπτογραφημένους κόμβους WEP (Wireless Equivalent Privacy, ένα πρωτόκολλο ασφαλείας) στους οποίους το κοινό δεν μπορεί λογικά να καταφέρει να έχει πρόσβαση. Κάθε σύμβολο έχει πάνω-πάνω κι ένα κωδικό πρόσβασης στον κόμβο (SSID, service set identifier), που συνήθως αποσπάται εύκολα με διάφορα λογισμικά που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.