Tα Γιορτινά Δώρα του Θανάτου

Για την φρενίτιδα της χριστουγεννιάτικης κατανάλωσης

Δεν υπάρχει τίποτα που να χρειάζονται, τίποτα που να μην έχουν ήδη, τίποτα που έστω να θέλουν. Οπότε τους αγοράζεις μια κούκλα-βασίλισσα που κινείται με ηλιακή ενέργεια, μια
βούρτσα για τον αφαλό ή ένα σετ μίνι-γκολφ για την τουαλέτα. Φαίνονται διασκεδαστικά την πρώτη μέρα των Χριστουγέννων, βαρετά τη δεύτερη, ντροπιαστικά από την τρίτη και μετά. Ως τη δωδέκατη μέρα έχουν μετατραπεί σε σκουπίδια. Για 30 δευτερόλεπτα αμφίβολης διασκέδασης, ή ένα ηδονιστικό ερέθισμα που διαρκεί όσο και μια δόση νικοτίνης, εγκρίνουμε μια χρήση υλικών της οποίας οι επιπτώσεις θα είναι ορατές για γενιές μετά.

Wake Up Call

Κάνοντας έρευνα για την ταινία της ‘Η Ιστορία των Πραγμάτων’ η Annie Leonard ανακάλυψε πως από τα υλικά που περνούν μέσα από την καταναλωτική οικονομία, μόνο 1% παραμένει σε χρήση έξι μήνες μετά την πώληση. Ακόμα και τα αγαθά που θα περιμέναμε να διαρκέσουν περισσότερο, σύντομα καταδικάζονται σε αχρηστία είτε επειδή είναι προσχεδιασμένα να χάνουν τη χρήση τους (χαλάνε γρήγορα), είτε επειδή θεωρείται πως την έχασαν (βγαίνουν εκτός μόδας).

Αλλά πολλά από τα προϊόντα που αγοράζουμε, ειδικά για τα Χριστούγεννα, δεν μπορούν να χάσουν τη χρησιμότητά τους, γιατί εξαρχής δεν είχαν καμία χρησιμότητα. Ένα ηλεκτρονικό μπλουζάκι drum-machine, ένας κουμπαράς Darth Vader που μιλάει, μια θήκη για το iPhone σε σχήμα αυτιού, ένας ατομικός ψύκτης για κουτάκια μπύρας, μια οδοντόκρεμα με γεύση μπέικον, ένας σκύλος που χορεύει: Δεν περιμένουμε κανείς να τα χρησιμοποιήσει, ούτε καν να τα ξανακοιτάξει μετά τη μέρα των Χριστουγέννων. Είναι σχεδιασμένα για να προκαλέσουν ένα ‘ευχαριστώ’, ίσως και κάνα-δυο ειρωνικά γέλια και μετά να πεταχτούν.

Η γελοιότητα των προϊόντων συγκρίνεται μόνο με το βάθος των επιπτώσεων. Σπάνια υλικά, πολύπλοκα ηλεκτρονικά, η ενέργεια που απαιτείται για την κατασκευή και τη μεταφορά τους, όλα παράγονται και συνδυάζονται σε ενώσεις μέγιστης ματαιότητας. Αν συμπεριλάβουμε τα ορυκτά καύσιμα των οποίων την εξόρυξη και χρήση παραγγέλλουμε σε άλλες χώρες, η κατασκευή και η κατανάλωση είναι υπεύθυνες για περισσότερη από τη μισή παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Καταστρέφουμε τον πλανήτη για να φτιάξουμε ηλιακά θερμόμετρα μπάνιου και επιτραπέζιους παίκτες του γκολφ.

Άνθρωποι στο ανατολικό Κονγκό σφάζονται για να δημιουργηθούν αναβαθμίσεις για τα smartphone μας, όλο και μικρότερης χρησιμότητας. Δάση υλοτομούνται για να κατασκευαστούν «προσωποποιημένες, σε σχήμα καρδιάς, ξύλινες επιφάνειες για τυριά». Ποτάμια δηλητηριάζονται για να κατασκευαστούν ψάρια που μιλάνε. Αυτό είναι παθολογική κατανάλωση: μια παγκόσμια επιδημία συλλεκτικής τρέλας, που παρουσιάζεται ως τόσο φυσιολογική από τη διαφήμιση και τα media, ώστε σχεδόν δεν προσέχουμε τι μας έχει συμβεί.

Το 2007 ο δημοσιογράφος Adam Welz κατέγραψε το θάνατο 13 ρινόκερων από λαθροκυνηγούς στη Νότια Αφρική. Φέτος, μέχρι στιγμής έχουν σκοτωθεί 585. Κανείς δεν είναι σίγουρος γιατί, αλλά μια απάντηση είναι πως πολύ πλούσιοι άνθρωποι στο Βιετνάμ προσθέτουν σκόνη από κέρατα ρινόκερου στο φαγητό τους ή το σνιφάρουν σαν κοκαΐνη ως επίδειξη του πλούτου τους. Είναι εφιαλτικό, αλλά δεν διαφέρει πολύ από ό,τι κάνουμε σχεδόν όλοι στα βιομηχανοποιημένα κράτη: καταστρέφουμε τον κόσμο μέσω μιας χωρίς νόημα κατανάλωσης.

Αυτή η καταναλωτική έκρηξη δεν συνέβη τυχαία. Οι ζωές μας έχουν φτιαχτεί για να την ενθαρρύνουν. Παγκόσμιοι κανόνες εμπορίου αναγκάζουν χώρες να συμμετάσχουν στη γιορτή των σκουπιδιών. Κυβερνήσεις μειώνουν τους φόρους, απορυθμίζουν τις αγορές, αυξομειώνουν τα επιτόκια, όλα για να αυξήσουν την κατανάλωση. Αλλά σπάνια οι αρχιτέκτονες αυτών των πολιτικών σταματάνε να σκεφτούν «κατανάλωση τίνος πράγματος;». Όταν όλα τα «θέλω» και τα «χρειάζομαι» έχουν πραγματοποιηθεί (από αυτούς που έχουν λεφτά για ξόδεμα), η ανάπτυξη εξαρτάται από τις πωλήσεις εντελώς άχρηστων πραγμάτων. Η επισημότητα του κράτους, η δύναμη και η μεγαλειότητά του, στην υπηρεσία της παράδοσης στην πόρτα μας του «Τέρι της Χελώνας που Βρίζει».

Άντρες και γυναίκες αφιερώνουν τις ζωές τους στην κατασκευή και τη διαφήμιση τέτοιων σκουπιδιών, και κοροϊδεύουν την ιδέα του να ζεις χωρίς αυτά. «Πάντοτε πλέκω τα δώρα μου», λέει μια γυναίκα σε ένα διαφημιστικό αλυσίδας ηλεκτρονικών. «Δεν θα ’πρεπε,» απαντά ο αφηγητής . Η διαφήμιση για το τελευταίο τάμπλετ της Google δείχνει έναν πατέρα κι ένα γιο να κατασκηνώνουν στο δάσος. Η απόλαυσή τους εξαρτάται από τα νέα features του Nexus 7. Τα καλύτερα πράγματα στη ζωή είναι δωρεάν, αλλά βρήκαμε ένα τρόπο να σας τα πουλήσουμε.

Η αύξηση της ανισότητας που συνοδεύει την έκρηξη καταναλωτισμού, διασφαλίζει πως στην ανερχόμενη οικονομική παλίρροια δεν θα επιπλέουν όλες οι βάρκες. Στις ΗΠΑ το 2010, το 1% του πληθυσμού είχε άνοδο των εισοδημάτων του κατά 93%. Η χιλιοειπωμένη δικαιολογία, πως πρέπει να διαλύσουμε τον πλανήτη για να βοηθήσουμε τους φτωχούς, απλά δεν στέκει. Για μερικές δεκαετίες κατά τις οποίες γίνανε πλουσιότεροι αυτοί που είχαν ήδη περισσότερα από όσα μπορούσαν να ξοδέψουν, οι προοπτικές όλων των άλλων εξαφανίστηκαν.

Τόσο αποτελεσματικά έχουν οι κυβερνήσεις, τα media και οι διαφημιστές συνδέσει την κατανάλωση με την ευημερία και την ευτυχία, που το να λες τα παραπάνω σημαίνει ότι θα βρίσκεσαι εκτεθειμένος στο χλευασμό και την κοροϊδία. Δείτε την εκπομπή ‘Ηθικός Λαβύρινθος’ (Moral Maze) της προηγούμενης εβδομάδας, στην οποία τα περισσότερα μέλη του πάνελ ενώθηκαν για να ειρωνευθούν την ιδέα της μικρότερης κατανάλωσης και να τη συνδέσουν με κάποιο τρόπο με τον ολοκληρωτισμό. Όταν ο κόσμος τρελαίνεται, αυτοί που αντιστέκονται αποκηρύσσονται ως παλαβοί. Φτιάξτε τους μια τούρτα, γράψτε τους ένα ποίημα, δώστε τους ένα φιλί, πείτε τους ένα ανέκδοτο, αλλά για το Θεό σταματήστε να καταστρέφετε τον πλανήτη για να πείτε σε κάποιον πως νοιάζεστε. Το μόνο που αποδεικνύετε είναι το αντίθετο. @ George Monbiot /Guardian, 11 -12-2012

Η μεταμφιεσμένη βία των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς

«Σύρε στο σπίτι, δεν θα σε πάρω στο κατόπι ποτέ, όσο πολύ και να το πιθυμήσεις. Είναι κουτό να κυνηγάς το τίποτα». Με αυτό το επιχείρημα η Ηλέκτρα, στη Σοφόκλεια τραγωδία, πείθει τη δειλή και αδύναμη αδερφή της, Χρυσοθέμη, να τρέξει προς την Κλυταιμνήστρα. Κι αυτό είναι το κύριο γνώρισμα της τραγωδίας, με κάθε σεβασμό στους εξειδικευμένους μελετητές των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων: το επιχείρημα, η πειθώ. Η βάση του διαλόγου δηλαδή, από όπου προέκυψε η άμεση δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα και σε μια σειρά άλλων πόλεων.

Η ίδια η εξέλιξη της φύσης του ανθρώπου έχει μέσα της το επιχείρημα. Όταν ο Κρο-Μανιόν επικράτησε του Νεάντερνταλ, το κατάφερε με επιχειρήματα: αξιοποίησε τη γλώσσα και τα σύμβολα. Εκεί που απουσιάζει ο διάλογος, άρα το επιχείρημα, κυριαρχεί η βία. Που είναι η βάση της εξουσίας και αποτελεί επινόησή της. Κι εδώ πρέπει να δούμε πως η βία έχει πολλά πρόσωπα. Η ανεργία, ο αναλφαβητισμός, η μόνιμη έλλειψη τροφής και πόσιμου νερού, είναι βία σε καιρό ειρήνης. Η κοινωνική αποξένωση, η καταναλωτική εκτόνωση και οτιδήποτε απορρέει από τον σιχαμερό μηχανισμό τού καπιταλιστικού οικοδομήματος είναι μεταμφιεσμένη βία, παρότι μετονομάζεται σε κάτι άλλο.

Βία είναι η απάθεια που δημιουργούν τα σκουπίδια της τηλεόρασης. Ο υποβιβασμός του πολίτη σε μονάδα κατανάλωσης, άρα εν δυνάμει καπιταλιστή, που υπηρετεί ένα σύστημα που βρίσκεται ενάντια στη φύση του ανθρώπου: η αξιακή κλίμακα συνθλίβεται μπροστά στην οικονομική έκφανση, προκειμένου να κορεστεί το τέρας της προπαρασκευασμένης καταναλωτικής μανίας. Και είναι ευκαιρία λόγω των ημερών, να γράψουμε δύο λόγια για τη μεταμφιεσμένη βία των Χριστουγέννων. Με τον κίνδυνο να χαρακτηριστούμε γκρινιάρηδες, θα ξεσκονίσουμε ιατρικές-ψυχολογικές έρευνες (που δημοσιεύτηκαν στον Τύπο) για την περίοδο των γιορτών και αποκαλύπτουν μια εικόνα μαζικής ψυχολογικής κατάρρευσης αυτό το διάστημα.

Πρόκειται για ένα προκαθορισμένο εορταστικό ραντεβού, παγκόσμιας κλίμακας, που λειτουργεί ως προκαθορισμένο καταναλωτικό ραντεβού. Με αποδεδειγμένα δραματικές συνέπειες για την ψυχική και σωματική υγεία, αυτό το ραντεβού προκαλεί έντονη δυσφορία και μαζική κατάθλιψη την περίοδο των Χριστουγέννων. Το περίφημο «Φαινόμενο των Χριστουγέννων» («Christmas effect»), όπως έχει χαρακτηριστεί από Αμερικανούς ψυχιάτρους, με κύρια γνωρίσματά του την κατάθλιψη, το έντονο άγχος, το αίσθημα δυστυχίας και ενοχής που βιώνει ένας πολύ μεγάλος αριθμός υγιών ανθρώπων. Παράλληλα, η κατάσταση ατόμων που υποφέρουν ήδη από ψυχολογικά προβλήματα, επιδεινώνεται μέσα στις γιορτές. Οι Κιθ Χότον και Έλεν Μπέργκεν απέδειξαν όλα τα παραπάνω, ενώ με βάση πολύχρονες στατιστικές μελέτες στη Βρετανία για παράδειγμα, την πρώτη μέρα του νέου έτους υπάρχει αύξηση των αυτοκτονιών κατά 100%.

Ένα άλλο φαινόμενο παθογένεσης είναι το «Καλά Χριστούγεννα Στεφανιαία» («Merry Christmas, Coronary»), που αφορά αύξηση καρδιακών επεισοδίων ανήμερα τα Χριστούγεννα και εντυπωσιακή άνοδο πρόωρων θανάτων. Ο Βέμπερ συνδέει σωστά την αγγλοσαξονική παράδοση των Χριστουγέννων με τον καπιταλισμό, με αποτέλεσμα οι μέρες να χάνουν τον θρησκευτικό μυστικισμό και τον λαϊκό τους χαρακτήρα (Περιττό να πούμε ότι στην ελληνική παράδοση, η μεγάλη θρησκευτική γιορτή είναι η Ανάσταση). Οπότε μιλάμε για ένα βαθύτερο φαινόμενο παθολογίας και ξενομανίας, που υποβαθμίζει το πνεύμα των ημερών σε μια καταναλωτική εκτόνωση, ντυμένη με την κόκκινη φορεσιά του επινοήματος της Coca Cola, του Santa Claus. Εξηγώντας με απόλυτο τρόπο τημεταμφιεσμένη βία των Χριστουγέννων, που το μοναδικό «επιχείρημά» της είναι ένα: καταναλώστε. @Γιώργος Κτενάς

Σε Κατέχουν και σε Κυβερνούν

Αν οι άνθρωποι γίνουν νομοθέτες, τι χρειάζονται οι αντιπρόσωποι; Αν οι άνθρωποι αυτοκυβερνώνται, τι χρειάζονται οι υπουργοί; Ω ανθρώπινη προσωπικότητα! Πως γίνεται και σύρθηκες μέσα σ’  αυτή την προστυχιά εξήντα ολόκληρους αιώνες; Αποκαλείς τον εαυτό σου ιερό και καθαρό αλλά δεν είσαι παρά μόνο η πόρνη, το κορόιδο, ο γελωτοποιός των υπηρετών και των μισθοφόρων στρατιωτών σου. Το ξέρεις αυτό και το ανέχεσαι!

ΣΕ ΚΥΒΕΡΝΟΥΝ σημαίνει σε επιτηρούν, σε εποπτεύουν, σε χαφιεδίζουν, σε νομοθετούν, σε ρυθμίζουν, σε περιχαρακώνουν, σε διαπαιδαγωγούν, σου κάνουν κατήχηση, σε ελέγχουν, σε κοστολογούν, σε αποτιμούν, σε μετρούν, σε διοικούν όντα που δεν έχουν ούτε το δικαίωμα, ούτε τη γνώση, ούτε την αρετή γι΄αυτό.

ΣΕ ΚΥΒΕΡΝΟΥΝ σημαίνει, σε κάθε επιχείρηση, σε κάθε συναλλαγή, σε κάθε κίνηση, σε σημειώνουν, σε καταγράφουν, σε απογράφουν, σε ζυγίζουν, σε ταξινομούν, σε φορολογούν, σε υποσημειώνουν, σε εμποδίζουν, σε μετασχηματίζουν, σε αναστηλώνουν, σε διορθώνουν. Σημαίνει με το πρόσχημα της δημόσιας ωφέλειας και του γενικού συμφέροντος, να σε καταχωρούν, να σε εξαγοράζουν, να σε εκμεταλλεύονται, να σε γδύνουν, να σε συμπιέζουν, να σε μυστικοποιούν, να σε κλέβουν∙ κι έπειτα με την παραμικρή αντίσταση, με την παραμικρή διαμαρτυρία να σε καταδιώκουν, να σε προπηλακίζουν, να σε ταλανίζουν, να σε κυνηγούν, να σε λοιδορούν, να σε ανασκολοπίζουν, να σε αφοπλίζουν, να σε δένουν χειροπόδαρα, να σε χώνουν φυλακή, να σε τουφεκίζουν, να σε πυροβολούν, να σε δικάζουν, να σε καταδικάζουν, να σε θυσιάζουν, να σε πουλούν, να σε προδίδουν και σαν αποκορύφωμα, να σε εμπαίζουν, να σε χλευάζουν, να σε εξευτελίζουν, να σε βασανίζουν, να σε ατιμάζουν.

Αυτή είναι η εξουσία, αυτή είναι η δικαιοσύνη της, αυτή είναι η ηθική της! Και να σκεφθείς ότι υπάρχουν ανάμεσά μας δημοκράτες που υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση έχει κι ορισμένα καλά – σοσιαλιστές που υποστηρίζουν αυτή την προστυχιά στ΄ όνομα της Ελευθερίας, της Ισότητας και Αδελφότητας – προλετάριοι που αναγγέλλουν την υποψηφιότητά τους για το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας! Τι υποκρισία! @Pierre Josef Prοudhon

Σπάταλοι τα Χριστούγεννα

Με την έλευση των Χριστουγεννιάτικων εορτών μιά αναμπουμπούλα, μια φρενίτιδα επικρατεί στα καταστήματα. Οι περισσότεροι στριμώγνονται σε έναν σκληρό αγώνα, για να βρουν το πιο hot παιχνίδι της σεζόν και το πιο κομψό ρούχο για την Πρωτοχρονιά. Πολλοί οδηγούνται στην καταστροφή των Χριστουγέννων τους, καθώς προβαίνουν σε πράξεις παραλογισμού. Ακολουθούν 3 οξύμωροι τρόποι των εορταστικών αγορών.

1. Το σύνδρομο του πλειοψηφικού ρεύματος. Οι έμποροι αγαπούν την επίδραση του πλειοψηφικού ρεύματος. Είτε πρόκειται για ηλεκτρονικά παιχνίδια, είτε δημοφιλή βαλσαμωμένα ζώα, το νόημα είναι να καθησυχάσουμε τον κόσμο να προβεί σε αγορές με μέτρο. Μέσα από έρευνες προκύπτει ότι όταν οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με μια ομάδα απόψεων και αυτή η πρόσθετη πίεση αναγκάζει τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τις πεποιθήσεις ή τις προθέσεις τους προς όφελος της ομάδας. Η επίδραση της πλειοψηφίας οδηγεί τους ανθρώπους σε αλόγιστη σπατάλη.

2. Το φαινόμενο του Στρουθοκαμηλισμού. Τι συμβαίνει όταν ανοίξουμε τα ράμφη μας κι επιθυμήσουμε ό,τι σαβούρα έχουν οι υπόλοιποι; Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Sheffield, θάβουμε το κεφάλι μας στην άμμο και ορκιζόμαστε να μην ελέγξουμε τις τραπεζικές καταθέσεις μας έως ότου περάσει το κύμα των εορταστικών ημερών. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η περίοδος των Χριστουγέννων σχετίζεται με την απογοητευτική υπενθύμιση του προϋπολογισμού. Σίγουρα, μπορεί να έχουμε αγαπημένους συγγενείς και φίλους που θα θέλαμε να τους γεμίσουμε με δώρα, αλλά δεν σημαίνει ότι πρέπει να σκεφτόμαστε βραχυπρόθεσμα.

Οι γιορτές προορίζονται να είναι μια στιγμή χαράς, ανεμελιάς, ξεκούρασης. Ποιος θα ήθελε να αντιμετωπίσει τα δεινά της μείωσης του λογαριασμού της πιστωτικής κάρτας; Το φαινόμενο του Στρουθοκαμηλισμού αντανακλά την προδιάθεσή μας να μετατρέψουμε τα Χριστούγεννα σε πολύτιμες διακοπές, ένα διάλειμμα από τον καθημερινό μας αγώνα. Γι’ αυτό και ξεγελιόμαστε, επαναλαμβάνοντας το μάντρα ότι αν δεν μπορούμε να δούμε το πρόβλημα, τότε δεν πρέπει να υπάρχει.

3. Εξορθολογισμός δαπανών. Η αρχή της οικονομίας ορίζει ότι θα γινόσασταν περισσότερο δυστυχισμένοι αν είχατε χάσει 5 ευρώ από ό,τι πιο ευτυχισμένοι αν είχατε βρει 5 ευρώ. Έτσι τι συμβαίνει όταν αγοράζουμε ένα νέο μπλέντερ, ακόμη και αν έχουμε ήδη ένα κάπως παλαιότερο μοντέλο να περιμένει στο σπίτι; Εκλογικεύουμε.Εμείς οι ίδιοι λέμε ότι η λαβή ήταν στραβή. Δείχνουμε το καλώδιο λέγοντας ότι θα μπορούσαμε να πάθουμε ηλεκτροπληξία στον σύζυγό μας. Και έτσι, έχουμε αντικαταστήσει το μπλέντερ και το πετάμε στα σκουπίδια.

Η αγορά του μπλέντερ προϋποθέτει ολόκληρη ακολουθία γεγονότων που οδήγησαν στην αντικατάστασή του και ενδεχομένως να είναι αποτέλεσμα πολλών πράξεων της παράλογης λήψης αποφάσεων: Η επίδραση του πλειοψηφικού ρεύματος, το φαινόμενο του Στρουθοκαμηλισμού και ο εξορθολογισμός των δαπανών μας πείθει ότι δίπλα στο ψυγείο θα δεσπόζει υπέροχο. Έτσι, πριν ανοίξετε το πορτοφόλι σας αυτή την εορταστική περίοδο, ρωτήστε τον εαυτό σας: Θα το έκανα αυτό στις 2 Ιανουαρίου; Αν όχι, μπορεί να θέλετε να κρατήσετε το φθαρμένο καλώδιο και τη στραβή λαβή τουλάχιστον ένα ακόμη έτος.

Το παρακάτω videο δημιουργήθηκε από το Ίδρυμα Gaia Foundation και έχει σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για την υπερκατανάλωση και την κατάχρηση των ηλεκτρονικών συσκευών. Το εξαιρετικά εύστοχο videο ονομάζεται Wake Up Call και δείχνει πως ο βομβαρδισμός των διαφημίσεων οδηγεί τον άνθρωπο στο κυνήγι της πιο σύγχρονης ηλεκτρονικής συσκευής, η οποία μετά από ελάχιστο διάστημα θεωρείται παλιά και αντικαθίσταται από καινούργια μοντέλα σκλαβώνοντας κυριολεκτικά τον καταναλωτή σε έναν μάταιο αγώνα να αποκτήσει το καινούργιο μοντέλο ενός υποτιθέμενου τηλεφώνου που ονομάζεται Y Phone, παραπέμποντας στο iPhone και σε όλα αυτά τα καινούργια Gadgets που βγαίνουν καθημερινά στην αγορά. Πέρα όμως από τη δυστυχία του ίδιου του καταναλωτή, αυτό που δεν αντιλαμβανόμαστε, είναι ότι η μαζική παραγωγή αυτών των προϊόντων οδηγεί σε μαζική καταστροφή της φύσης.

Παρακολουθήστε το κι αναρωτηθείτε, αν κι όσοι μπορείτε!

@Ηω Αναγνώστου                                                                                                       terrapapers.