“Η πολιτική γλώσσα…είναι σχεδιασμένη για να κάνει τα ψέματα να μοιάζουν με αλήθειες και τη δολοφονία σεβαστή, και να δίνει μια εντύπωση στερεότητας στον ατόφιο αέρα.»
Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης
Το 1998 η Daily Telegraph παρουσίασε ένα άρθρο με τον τίτλο «Σοσιαλιστικό Ίνδαλμα Έγινε Καταδότης». Το άρθρο αφορούσε τον George Orwell,
που βάφτισαν καταδότη λόγω μιας λίστας που έδωσε στις αγγλικές μυστικές υπηρεσίες, με ονόματα ατόμων που έκρυβαν την έλξη τους για τον Κομουνισμό/σταλινισμό από την κοινή γνώμη, παριστάνοντας τους (δημοκρατικούς) αριστερούς.
Οι Paul Lashmar και James Oliver στο βιβλίο τους «Britain’s Secret Propaganda War» την βάφτισαν μαύρη λίστα, λέγοντας ότι η εικόνα του αριστερού Orwell δέχτηκε ένα χτύπημα από το οποίο δεν θα συνέρχονταν ποτέ.
Μια σελίδα από τη λίστα του Orwell
Ας δούμε πώς διαδραματίστηκαν τα γεγονότα και αν η κατηγορία στέκει.
Το 1948 ιδρύθηκε το IRD (Information Research Department – Τμήμα Έρευνας Πληροφοριών), τμήμα του Υπουργείου Εξωτερικών που ιδρύθηκε με στόχο την στράτευση συγγραφέων για την παραγωγή υλικού που θα προπαγάνδιζε τον δημοκρατικό σοσιαλισμό, την εποχή που, λίγο μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, μέρος της κοινής γνώμης άρχισε να γοητεύεται από τον σταλινισμό.
Μέλος του IRD ήταν η Celia Kirwan, νύφη του Arthur Koestler, την οποία ο Orwell ήξερε προσωπικά και είχε ζητήσει σε γάμο χρόνια πριν, για να πάρει αρνητική απάντηση.
Όταν το 1949 ο Orwell ήταν σε σανατόριο λόγω της φυματίωσης που ήταν η αιτία θανάτου του λιγότερο από ένα χρόνο μετά, η Kirwan τον επισκέφτηκε για να τον στρατολογήσει. Αυτός πρότεινε μερικά ονόματα αλλά αρνήθηκε να γράψει για το IRD λόγω προβλημάτων υγείας και γιατί έτσι κι αλλιώς προτιμούσε να μην γράφει κατά παραγγελία.
Της έδωσε όμως μια λίστα με 38 ονόματα (άλλες πηγές λένε 35) με άτομα που το IRD θα έπρεπε να αποφύγει, γιατί έκρυβαν τις προθέσεις τους, και στην πραγματικότητα ήταν αντίθετοι με τους στόχους του IRD. Τα ονόματα περιλάμβαναν πρόσωπα της κοινής γνώμης, συγγραφείς, ηθοποιούς και πολιτικούς, από τους οποίους ο ίδιος μόνο μερικούς ήξερε προσωπικά.
Αυτά είναι τα γεγονότα, και οι κατηγορίες που παρουσιάζονται βάση αυτών θα μπορούσαν να συνοψιστούν ως εξής:
Ο Orwell συνεργάστηκε με μυστικές υπηρεσίεςΣυνέταξε μια μαύρη λίσταΚατονόμασε κομμουνιστές, προδίδοντας τα ιδανικά που υπερασπιζόταν περί κοινωνικών ελευθεριών και κατά παντός είδους ολοκληρωτισμού.Πρόδωσε την εμπιστοσύνη των προσώπων της λίστας.
Για να δούμε αν οι κατηγορίες έχουν κάποια αλήθεια.
1. Όταν ακούμε τη φράση «μυστικές υπηρεσίες», το μυαλό κάνει συνειρμούς με παρακολουθήσεις, απαγωγές, φυλακίσεις, βασανιστές, ρουφιάνους, εκτελέσεις. Όπως ειπώθηκε, το IRD ήταν μια καθαρά γραφειοκρατική υπηρεσία, με στόχο την υπεράσπιση της δημοκρατίας και την καταπολέμηση του κομμουνισμού αλλά και του φασισμού.Μόνο το γεγονός ότι ανήκε στο Υπουργείο Εξωτερικών την κάνει τυπικά «μυστική» υπηρεσία. Με το IRD συνεργάστηκε ο Arthur Koestler και ο Bertrand Russell, μεταξύ άλλων.2. Μαύρη λίστα ήταν, και είναι, μια λίστα όπου αυτοί που αναγράφονται αποκλείονται από το εργασιακό περιβάλλον τους για πολιτικούς λόγους και όχι λόγω κακής αποδοτικότητας στη δουλειά τους.Αυτός είναι ο λόγος που μια μαύρη λίστα είναι τόσο απεχθής και μόνο τέτοια μπορεί να είναι μια λίστα που χαρακτηρίζεται ως «μαύρη». Η λίστα του Orwell δεν πληροί αυτήν την προϋπόθεση, τα πρόσωπα της λίστας δεν θα απορρίπτονταν από το επιθυμητό τους επάγγελμα, αλλά μόνο από την συγκεκριμένη ανάθεση από το IRD.3. Ο Orwell ήταν ήδη προσκείμενος στους στόχους του IRD. Ήταν σθεναρός πολέμιος του σταλινισμού, όταν σύγχρονοί του αριστεροί είχαν αποτύχει από το να επαγρυπνούν για την απειλή μιας ουτοπίας που θα μπορούσε να μετατραπεί σε ολοκληρωτικό καθεστώς, ή συνειδητά έκλειναν τα μάτια σε «αναγκαίες» φρικαλεότητες του σοβιετικού ηγέτη για το κοινό καλό.Βιβλία και άρθρα που έγραψε είχαν αυτόν τον στόχο, οπότε δεν χρειάστηκε καν να πειστεί για τη συγγραφή της λίστας. Μια λίστα που είχε μάλιστα αρχίσει να συντάσσει χρόνια πριν, σε διαφορετική μορφή αρχικά, όταν κατά τη διάρκεια του 2 παγκοσμίου προσπαθούσε με τον φίλο του Richard Rees να μαντέψει ποιοι συμπατριώτες τους θα στρέφονταν στο πλευρό του Ναζισμού, αν ο Χίτλερ κατάφερνε να κυριεύσει την Αγγλία.Ο Rees το χαρακτηρίζει σαν ένα «παιχνίδι σαλονιού» κατά το οποίο πραγματεύονταν «ποιος ήταν πράκτορας ποιανού και υπολογίζοντας μέχρι ποιο σημείο προδοσίας ήταν προετοιμασμένοι να φτάσουν» τα εν λόγω πρόσωπα. Το παιχνίδι το συνέχισαν και μετά τον πόλεμο εναντίον του σταλινισμού.4. Για την ακρίβεια, είχε δημόσια επιτεθεί σε πρόσωπα που κατέληξαν και στη λίστα. Δεν έκανε κάτι στα κρυφά που δεν το είχε ήδη κάνει σε κοινή θέα. Εξάλλου, πόσο μπορεί να βλάψει μια λίστα που περιλαμβάνει πρόσωπα που ο Orwell δεν ήξερε καν προσωπικά;Ο Orwell απλά συμπέρανε κρυφές σκέψεις συγγραφέων, από τα γραπτά και τις πράξεις τους, έγραψε δημόσια τα συμπεράσματα αυτά και τα κοινοποίησε και στο IRD. Δεν μετέφερε σε τρίτους λόγια που ανταλλάχτηκαν εμπιστευτικά. Αν εγώ κατηγορήσω κάποιο γνωστό πολιτικό πρόσωπο σαν κρυφοφασίστα που παριστάνει τον πατριώτη, χωρίς να έχουμε καν συστηθεί, είμαι καταδότης;
Η αλήθεια είναι ότι η ύπαρξη της λίστας δεν έκανε κακό σε κανένα από τα πρόσωπα που την απάρτιζαν και δεν θα μπορούσε να κάνει κακό. Ήταν μια λίστα με ονόματα που δεν θα έπρεπε να προσεγγίσει το IRD για την αντι-κομμουνιστική προπαγάνδα του, όχι μια λίστα που θα οδηγούσε σε ένα κυνήγι μαγισσών τύπου Μακάρθι. Ο Orwell εξάλλου είχε τοποθετηθεί αρνητικά στην κήρυξη του Κομμουνιστικού Κόμματος ως παράνομου.
Φυσικά όλα αυτά δεν απέτρεψαν τους εχθρούς του Orwell από το να τον κατηγορήσουν σαν χαφιέ και προδότη, και φυσικά ο Orwell είχε πολλούς εχθρούς, και στη δεξιά, με τις βολές του κατά του ιμπεριαλισμού και του φασισμού, αλλά και στην αριστερά, με τα αντι-σταλινιστικά κείμενά του.
