Η Κωνσταντινούπολη είναι κτισμένη στη θέση της αρχαίας Ελληνικής πόλης Βυζάντιο, που ονομάστηκε έτσι από τον Βύζαντα των Μεγάρων, ο οποίος την ίδρυσε κατά το έτος 667 π.Χ..
Οι κάτοικοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας χρησιμοποιούσαν για τον εαυτό τους, το κράτος καί την ιστορία τους τον όρο "Ρωμαίος". Τιμούσαν μέ αυτό τόν τρόπο τούς ιδρυτές του κράτους τους, αλλά ταυτόχρονα εξασφάλιζαν μία άτυπη υπεροχή έναντι των υπολοίπων ευρωπαϊκών βασιλείων, τά οποία όφειλαν σεβασμό στούς κληρονόμους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Οι Λατίνοι, αντίθετα, τούς πολίτες του ''Βυζαντίου'' τούς ονόμαζαν "Γραικούς" (Graeci) καί τό κράτος τους «Βασίλειο των Γραικών»(Regnum Graecorum). Αντίστοιχα, όταν ιδρύονταν ένα ισχυρό δυτικό κράτος, όπως αυτό τουΟθωνα του Α' (962), αυτό τό ονόμαζαν «Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία», γιά νά έχει εξασφαλισμένη, μέ αυτόν τόν τρόπο, τήν πρωτοκαθεδρία ανάμεσα στά υπόλοιπα χριστιανικά βασίλεια.
Ο όρος "βυζαντινός" εισήχθη από τόν Ιερώνυμο Βολφ (Wolf) τό 1562, όταν ίδρυσε το "Corpus Historiae byzantinae", καί τον καθιέρωσε ο Φιλίπ Λαμπ (Philippe Labbe), εκδότης της "Βυζαντίδος του Λούβρου", προλογίζοντας το έργο του με τις λέξεις: "De Byzantinae historiae scriptoribus"(1648). Το 1680 ο Δουκάγκιος (Κάρολος du Cange) τιτλοφόρησε το έργο του, στο οποίο διαπραγματευόταν την ιστορία του κράτους της Κωνσταντινούπολης, «Historia Byzantina». Η βυζαντινή ιστορία είχε βρει πια τη θέση της στην επίσημη επιστημονική ορολογία. Από τότε ο επιστημονικός κόσμος άρχισε σιγά-σιγά να χρησιμοποιεί τα ονόματα «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» καί«Βυζαντινοί» για να δηλώσει την αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης καί τους κατοίκους που ζούσαν μέσα στα όριά της. Οι Ελληνες, όμως εκείνη τήν περίοδο, όντας ραγιάδες των Οθωμανών, ονόμαζαν τούς εαυτούς τους «Ρωμιούς» καί τό καταλυθέν κράτος τους «Ρωμανία», ενώ πάντα νοσταλγούσαν καί τραγουδούσαν μέ μελαγχολία τήν πρωτεύουσά τους τήν Κωνσταντινούπολη, τήν «Πόλη» τους τήν αγαπημένη.
